کيفيت نماز شب

کيفيت نماز شب، پنج آيه آل عمران

نماز شب

منتخب مفاتيح الجنان
 

 به صورت آسان و مختضر، كه ان شاء الله تعالى همه كس بتواند بجا آورد اين است كه چون از خواب برخاست، براى خداى متعال سجده كند، و خوب است در اين حال، يا در حال برداشتن سر از سجده، بگويد:
اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى اَحْيانى بَعْدَ ما اَماتَنى وَ اِلَيْهِ النُّشُورُ اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى رَدَّ عَلَىَّ رُوحى لاَِحْمَدَهُ وَاَعْبُدَهُ
ستايش خداى را كه زنده ام كرد، پس از آن كه مرا ميراند، و بازگشت همه پس از مرگ به سوى اوست، ستايش خداى را كه روحم را بازگرداند، تا او را ستايش نموده و بندگى كنم.
و چون برخاست و ايستاد بگويد:
اَللّهُمَّ اَعِنّى عَلى هَوْلِ الْمُطَّلَعِ وَ وَسِّعْ عَلَىَّ الْمَضْجَعَ وَارْزُقْنى خَيْرَما بَعْدَ الْمَوْتِ
خدايا بر هراس آن جهان يارى ام ده، و بر من وسعت بخش قبر را، و خير آنچه پس از مردن است نصيبم كن.
و چون صداى خروس شنيد بگويد:
سُبُّوحٌ قُدُّوسٌ رَبُّ الْمَلائِكَةِ وَالرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتُكَ غَضَبَكَ لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ عَمِلْتُ سُوَّءً وَظَلَمْتُ نَفْسى فَاغْفِرْلى اِنَّهُ لايَغْفِرُ الذُّنُوبَ اِلاّ اَنْتَ فَتُبْ عَلَىَّ اِنَّكَ اَنْتَ التَّوّابُ الرَّحيمُ
بسيار منزّه و مقدّس است پروردگار فرشتگان و روح، رحمتت بر خشمت پيشى گرفته، معبودى جز تو نيست، بد كردم، و به خود ستم نمودم، پس مرا بيامرز، به درستى كه گناهان را جز تو نيامرزد، توبه ام را بپذير، كه تو بسيار توبه پذير و مهربانى
چون به اطراف آسمان نگاه كند بخواند:
اَللّهُمَّ اِنَّهُ لايُوارى مِنْكَ لَيْلٌ ساجٍ وَلاسَمآءٌ ذاتُ اَبْراجٍ وَلا اَرْضٌ ذاتُ مِهادٍ وَلاظُلُماتٌ بَعْضُها فَوْقَ بَعْضٍ وَ لابَحْرٌ لُجِّىُّ تُدْلِجُ بَيْنَ يَدَىِ الْمُدْلِجِ مِنْ خَلْقِكَ تُدْلِجُ الرَّحْمَةَ عَلى مَنْ تَشآءُ مِنْ خَلْقِكَ تَعْلَمُ خآئِنَةَ الاَْعْيُنِ وَ ما تُخْفِى الصُّدُورُ غارَتِ النُّجُومُ وَنامَتِ الْعُيُونُ وَ اَنْتَ الْحَىُّ الْقَيُّومُ لا تَاْخُذُكَ سِنَةٌ وَلانَوْمٌ سُبْحانَ اللّهِ رَبِّ الْعالَمينَ وَ اِلهِ الْمُرْسَلينَ وَالْحَمْدُلِلّهِ رَبِّ الْعالَمينَ
خدايا تو را باز نمى دارد و شب تار، و نه آسمان داراى ستارگان و نه زمين گسترده، و نه تاريكى هايى كه بعضى از آنها بر فراز بعضى ديگرند، و نه درياى عميق متراكم از آب از اينكه به شب روان در مسير عبادت از عناياتت مرحمت كنى، و رحمت را به هر كه از آفريدگانت بخواهى عطا فرمايى، خيانت چشم ها، و آنچه را سينه ها پنهان مى كند مى دانى، پنهان شدند ستارگان، و ديده ها به خواب رستند، و تو زنده و پابرجايى، چرت و خواب تو را فرو نگيرد، منزّه است خدا، پروردگار جهانيان، و معبود رسولان، و ستايش خدى را پروردگار جهانيان.
آنگاه پنج آيه سوره آل عمران را بخواند:
اِنَّ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ وَاخْتِلافِ اللَّيْلِ وَالنَّهارِ لاَ ياتٍ لاِ وُلىِ الاَْلْبابِ الَّذينَ يَذْكُروُنَ اللّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ وَ يَتَفَكَّرُونَ فى خَلْقِ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً سُبْحانَكَ فَقِنا عَذابَ النّارِ رَبَّنا اِنَّكَ مَنْ تُدْخِلِ النّارَ فَقَدْ اَخْزَيْتهَ وَ ما لِلظّالِمينَ مِنْ اَنْصارٍ رَبَّنا اِنَّنا سَمِعْنا مُنادِياً يُنادى لِلاْيمانِ اَنْ امِنُوا بِرَبِّكُمْ فَآمَنّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُ نُوبَنا وَ كَفِّرْ عَنّا سَيِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الاَْبْرارِ رَبَّنا وَ اتِنا ما وَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ وَلاتُخْزِنا يَوْمَ الْقِيمَةِ اِنَّكَ لاتُخْلِفُ الْميعادَ
به درستى كه در آفرينش آسمان ها و زمين، و رفت وآمد شب و روز، نشانه هايى است براى صاحبان خرد، آنان كه خدا را در حال ايستاده و نشسته و پهلو خفته ياد مى كنند، و در آفرينش آسمان ها و زمين انديشه مى نمايد، پروردگارا اين همه را به ناحق نيافريدى، منزّهى تو، ما را از عذاب دوزخ حفظ كن، پروردگارا هركه تو وارد آتش دوزخ كنى به يقين او را رسوا نموده اى، و براى ستمكاران ياورى نيست.
پروردگارا شنيدم فرياد كننده اى براى ايمان فرياد مى زند به پروردگارتان ايمان بياوريد، پس ما ايمان آورديم، پروردگارا گناهان ما را بيامرز، و بدى هاى ما را بپوشان، و ما را همراه نيكان بميران، پروردگارا آنچه بر رسولانت وعده كردى به ما عنايت كن، و در قيامت ما را رسوا مكن، كه تو هرگز خلف وعده نمى كنى.
هرگاه خواست به جانب عبادت رو كند، و او را نيازى به تخلىّ [قضاى حاجت] باشد آن را پيش اندازد، و چون از بيت الخلا درآيد به مسواك آغاز كند، پس از آن وضوى كامل بگيرد، و خود را خوشبو سازد، آنگاه به نماز شب برخيزد كه ابتداى وقت آن نيمه شب است، و هرچه به طلوع صبح صادق نزديك تر شود، بهتر است، و اگر صبح طلوع كند، درحالى كه چهار ركعت آن را بجا آورده، بقيه را با «حمد» تنها بجا آورد، در هر صورت زمانى كه براى نماز شب برخاست، هشت ركعت به قصد نماز شب شروع مى كند، و پس از هر دو ركعت سلام مى دهد، و خوب است در دو ركعت اول در هر ركعت پس از سوره «حمد» سى مرتبه سوره توحيد بخواند، تا از نماز فارغ شود درحالى كه بين او و خداى عزّ و جلّ گناهى نباشد، يا آن كه در ركعت اوّل آن سوره «توحيد» و در ركعت دوم
قل يا ايّها الكافرون
بخواند، و در شش ركعت ديگر «حمد» و هر سوره اى كه ميلش باشد، و در هر ركعتى «حمد» و «توحيد» نيز كافى است، و اكتفا به سوره «حمد» تنها هم جايز مى باشد، و چنان كه قنوت در نمازهاى واجب مستحبّ است در ركعت دوم از نمازهاى نافله هم مستحبّ است، و در قنوت سه مرتبه سبحان اللّه گفتن كفايت مى كند.
يا اينكه گفته شود:
اَللّهُمَّ اغْفِرْ لَنا وَارْحَمْنا وَ عافِنا وَاعْفُ عَنّا فِى الدُّنْيا وَ الاْخِرَةِ اِنَّكَ عَلى كُلِّشَىْءٍ قَديرٌ
خدايا بيامرز ما را و به ما رحم كن، و به ما عافيت ده، و در دنيا و آخرت از ما درگذر، به درستى كه تو بر هرچيز توانايى.
و يا اينكه بگويد:
رَبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَتَجاوَزْ عَمّا تَعْلَمُ اِنَّكَ اَنْتَ الاَْعَزُّ الاَْجَلُّ الاَْكْرَمُ
پروردگارا، بيامرز، و رحم كن، و از آنچه مى دانى درگذر، به درستى كه تو عزيزتر و بزرگ تر و گرامى ترى
روايت شده: حضرت موسى بن جعفر عليهما السّلام هنگامى كه در شب تاريك، در محراب عبادت مى ايتساد چنين مى خواند: اللّهمّ انّك خلقتنى سويّا.
.
.
و اين دعا دعاى پنجاهم صحيفه كامله است.
چون از هشت ركعت نماز شب فارغ شود، دو ركعت نماز شفع، و يك ركعت نماز وتر بجا آورد، و در اين سه ركعت پس از سوره «حمد» سوره «توحيد» بخواند تا به منزله يك ختم قرآن باشد، زيرا سوره توحيد ثلث قرآن است، يا آن كه در نماز شفع در ركعت اول سوره «حمد» و
قل اعوذ بربّ النّاس
، و در ركعت دوم سوره «حمد» و
«قل اعوذ بربّ الفلق»
را بخواند و چون از نماز شفع فارغ گشت مستحبّ است بخواند: الهى تعرّض لك فى هذا اللّيل المتعرضون و اين دعايى است كه در اعمال نيمه شعبان در كتاب مفاتيح الجنان ذكر شد.
پس از نماز شفع، براى خواندن يك ركعت نماز وتر برخيزد، و در آن يك ركعت سوره «حمد» و سوره توحيد بخواند، يا آنكه پس از حمد سه مرتبه سوره توحيد و يك مرتبه سوره هاى الفلق و النّاس را قرائت كند، سپس براى قنوت دست بردارد، و هر دعايى را كه مى خواهد بخواند.
شيخ طوسى فرموده: دعاهايى كه در اين قنوت خوانده مى شود، آن قدر زياد است كه شمرده نمى شود، ولى مقيّد به اين وقت نيست، كه خلافش جايز نباشد، انسان مستحبّ است در قنوت نماز وتر، براى ترس از خدا، و بيم از عقاب پروردگار گريه يا تباكى [يعنى خود را به گريه واداشتن يا اظهار گريه كردن] كند، و براى برادران مؤمن دعا كند، و ذكر چهل نفر مؤمن مستحب است، به درستى كه دعا كننده براى چهل مؤمن دعايش ان شاء اللّه مستجاب مى شود، و نيز دعا كند به آنچه بخواهد.
شيخ صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه آورده: رسول خدا صلى اللّه عليه و آله در قنوت نماز وتر مى خواند:
اَللّهُمَّ اهْدِنى فيمَنْ هَدَيْتَ وَ عافِنى فيمَنْ عافَيْتَ وَ تَوَلَّنى فيمَنْ تَوَلَّيْتَ وَ بارِكْ لى فيما اَعْطَيْتَ وَقِنى شَرَّ ما قَضَيْتَ فَاِنَّكَ تَقْضى وَلايُقْضى عَلَيْكَ سُبْحانَكَ رَبَّ الْبَيْتِ اَسْتَغْفِرُكَ وَ اَتُوبُ اِلَيْكَ وَ اوُمِنُ بِكَ وَاَتَوَكَّلُ عَلَيْكَ وَلاحَوْلَ وَلاقُوَّةَ اِلاّ بِكَ يا رَحيمُ
خدايا هدايتم كن در زمره آنان كه هدايت كردى، و عافيتم ده در گروه آنان كه عافيت دادى، و سرپرستى ام فرما در جمع آنان كه سرپرستى كردى، و مرا در آنچه عطا كردى بركت ده، و از شرّ آنچه حكم نمودى نگاهم بدار، به درستى كه تو حكم كنى، و عليه تو حكم نشود، منزّهى تو، اى پروردگار كعبه از تو آمرزش مى خواهم، و به سوى تو باز مى گردم، و به تو ايمان مى آورم، و بر تو توكّل مى كنم، و جنبش و نيرويى نيست، جز به تو اى مهربان.
و شايسته است، هفتاد مرتبه بگويد:
اَسْتَغْفِرُاللّهَ رَبّى وَ اَتُوبُ اِلَيْهِ.
از خدا طلب آمرزش مى جويم و به سوى او باز مى گردم.
و سزاوار است دست چپ را به دعا برداشته، و استغفار را با دست راست شماره كند.
روايت شده: رسول خدا صلى اللّه عليه و آله در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار مى كرد، و هفت مرتبه مى گفت:
هذا مَقامُ الْعائِذِ بِكَ مِنَ النّارِ اَلْعَفْوَ اَلْعَفْوَ
اين است مقام پناه برنده به تو از آتش پروردگارا مرا بيامرز
:
و همچنين روايت شده: حضرت سجاد عليه السّلام به هنگام سحر، در نماز وتر سيصد مرتبه مى گفت: العفو العفو و سپس بگويد:
رَبِّ اغْفِرْلى وَارْحَمْنى وَ تُبْ عَلىَّ اِنَّكَ اَنْتَ التَّوّابُ الْغَفُورُ الرَّحيمُ
و به من رحم كن، و توبه ام را بپذير، به درستى كه تو بسيار توبه پذير و آمرزنده و مهربانى
شايسته است قنوت را طولانى كند، و زمانى كه از قنوت فارغ مى شود، به ركوع رود، و چون سر از ركوع بردارد اين دعا را كه شيخ طوسى در كتاب «تهذيب» از حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام روايت كرده بخواند:
هذا مَقامُ مَنْ حَسَناتُهُ نِعْمَةٌ مِنْكَ وَ شُكْرُهُ ضَعيفٌ وَ ذَنْبُهُ عَظيمٌ وَ لَيْسَ لِذلِكَ اِلاّ رِفْقُكَ وَ رَحْمَتُكَ فَاِنَّكَ قُلْتَ فى كِتابِكَ الْمُنْزَلِ عَلى نَبِيِّكَ الْمُرْسَلِ صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ كانُوا قَليلاً مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ وَبِالاَسْحارِهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ طالَ هُجُوعى وَ قَلَّ قِيامى وَ هذَا السَّحَرُ وَ اَ نَا اَسْتَغْفِرُكَ لِذُنُوبى اِسْتِغْفارَ مَنْ لايَجِدُ لِنَفْسِهِ ضَرّاً وَلا نَفْعَاً وَلا مَوْتاً وَلاحَيوةً وَلا نُشُوراً
اين جايگاه كسى است كه حسناتش نعمتى از تو، شكرش ضعيف، و گناهش بس بزرگ است، و براى آن جز نرمى و رحمتت چيزى نيست، به درستى كه تو در كتاب نازل شده بر پيامبر مرسلت (درود خدا بر او و خاندانش) فرمودى: «چنين بودند كه اندكى از شب را مى خوابيدند، و در سحرها درخواست آمرزش مى كردند» ولى خواب من طولانى بود، و بيدارى شبم كم بود، و اين است سحر، و من از تو براى گناهانم آمرزش مى خواهم، آمرزش خواهى كسى كه براى خود نمى يابد زيانى و نه سودى، و نه مرگى و نه حياتى، و نه برانگيختنى.
آنگاه به سجده رود، و نماز را تمام كند، و پس از سلام تسبيح حضرت زهرا عليها السّلام را بگويد، و بخواند:
اَلْحَمْدُ لِرَبِّ الصَّباحِ الْحَمْدُ لِفالِقِ الاِْصْباحِ
ستايش از آن پروردگار بامداد است، ستايش از آن شكافنده سپيده است
و سه مرتبه بگويد:
سُبْحانَ رَبِّىَ الْمَلِكِ الْقُدُّوسِ الْعَزيزِ الْحَكيمِ
منزّه است پروردگارم، آن فرمانرواى بس مقدّس و عزيز و حكيم.
سپس بگويد:
يا حَىُّ يا قَيُّومُ ، يا بَرُّ يا رَحيمُ يا غَنِىُّ يا كَريمُ اُرْزُقْنى مِنَ التِّجارَةِ اَعْظَمَها فَضْلاً وَ اَوْ سَعَها رِزْقاً وَ خَيْرَها لى عاقِبَةً فَاِنَّهُ لا خَيْرَ فيما لا عاقِبَةَ لَهُ
اى زنده، اى پاينده، اى نيكوكار، اى مهربان، اى توانگر، اى كريم، مرا از تجارت نصيب ده در فزونى بزرگ ترينش را، در روزى فراخ ترينش را، و در عاقبت بهترين را، زيرا در آنچه عاقبتى برايش نيست، خيرى هم نيست.
و سزاوار است پس از اين، دعاى حزين را بخواند: «اناجيك يا موجود فى كلّ مكان.
.
.
» آنگاه به سجده رود، و پنج مرتبه بگويد: «سبّوح قدّوس، ربّ الملائكة و الرّوح» ، سپس بنشيند و اية الكرسى بخواند، باز به سجده رود و سبّوح قدوس را پنج مرتبه بخواند،

منبع: پايگاه اطلاع رساني دفتر حضرت استاد حسين انصاريان ، موسسه فرهنگي دارالعرفان

نماز شب